Huizinga's Herfsttij

Huizinga's Herfsttij

In biografieën rond de duitse Filosoof Ernst Cassirer wordt vaak

vermeld hoe hij in 1919 in Berlijn in de tram het plan kreeg voor zijn latere 

3-delige "Philosophie der symbolischen Formen"

Thuis gekomen stond het hele concept hem tot in details voor de geest en 

kon hij daarmee de komende tien jaren aan het werk.

Een soortgelijke ervaring, 10 jaar eerder, rond 1907 had onze grote

Groningse historicus Johan Huizinga (1872-1945 ) tijdens een wandeling

op een zondag bij het Damsterdiep. 

Ook hij kwam tot het inzicht dat de late Middeleeuwen niet te zien zijn als 

de aankondiging van de komende nieuwe tijd, de Renaissance, maar zoals hij 

zelf ooit schreef: 'als het afsterven van dat wat heengaat, als 'Herfsttij der Middeleeuwen'

In "Mijn weg tot de Historie" uit 1942 spreekt Huizinga van het overspringen 

van een vonk.

Na het bezoek aan het Gymnasium studeerde hij vanaf 1891 in Groningen o.a.

Nederlands  Hij  was, wat toen nog kon, lid van Vindicat.

Een paar jaar later, 1895, rondde hij in Leipzig zijn studie af met het doctoraal examen.

Vervolgens verliet hij voor enige tijd zijn geboortestad en vertrok hij naar Haarlem. 

In 1905 volgde zijn benoeming aan de RUG.  Tot 1915 toen hij naar Leiden vertrok.

In 1919, honderd jaar geleden, werd zijn beroemde boek "Herfsttij der Middeleeuwen"

bij Tjeenk Willink in Haarlem gepubliceerd. Het werd een succesvolle studie, die

in steeds grotere oplagen verscheen en ook in andere talen werd vertaald, zoals in het

Duits, Engels, Frans.

Wij kunnen nu beschikken over de latere editie van Contact (1997,416 pag.)

met zo'n 300 illustraties van de hand van Anton van der Lem. Huizinga

had aan zijn boek gewerkt in een moeilijke periode na het overlijden van zijn 

echtgenote (Juli 1914) en de tijd van de Eerste Wereldoorlog. Tegelijkertijd

besteedde hij aandacht aan het 300-jarig bestaan van de Groninger universiteit in 1914.

Huizinga is een van de grote voorbeelden van de verhalende geschiedschrijving,

van mentaliteitsgeschiedenis, van europese cultuurgeschiedenis. Hij durfde af te

wijken van de gangbare voorschriften  en conventies van de historiografie.

Hij combineerde geschiedwetenschap en kunstgeschiedenis, de historische en

esthetische component en hij gebruikte het beeld als historische bron naast

teksten etc. Zo ontstond dat fascinerende boek, waarin de late middeleeuwen 

worden beschreven als het afsterven van een voorbije tijdperk en niet als

de nieuwe tijd vol van vitaliteit.

Sinds 1972 vindt in Leiden jaarlijks de beroemde Huizinga-lezing plaats.

Kortom, Huizinga, de Groninger als een erudiete eenling en een 

briljant geleerde, als een gepassioneerde historicus.

Karel Hupperetz

In 2018 verscheen bij Leiden University Press een jubileumeditie van dit boek. 

Bovendien is er ook een pocketeditie leverbaar.