100 jaar Bauhaus

Overal in Europa en vooral in Duitsland wordt door publicaties en exposities herdacht dat in april 1919 in Weimar de oprichting van de kunstopleiding ‘Het Bauhaus’ plaatsvond onder leiding van Martin Gropius, de eerste directeur.

Zelfs ons Harener Weekblad van 27.2.2019 besteedde er aandacht aan. Bij deze nog een paar kleine aanvullingen daarbij.

De meesten weten niet meer dat twee zaken tot het Bauhaus hebben geleid. Ten eerste de rol van Henri van de Velde (1863-1957), de Vlaming  die na zijn opleiding tot beeldend kunstenaar in Antwerpen en Parijs in 1902 door de Groothertog van Sachsen-Weimar naar die stad werd gehaald. Van de Velde leidde daar vervolgens tussen 1907 en 1914 een Kunstnijverheidsopleiding, de voorloper van het Bauhaus.

Ten tweede was vanaf 1907 de Duitse Werkbund van betekenis voor een fundamentele vernieuwing van architectuur en design in die periode.

Op basis van deze twee instituten kon men in 1919 van start gaan met het Bauhaus, later wereldwijd beschouwd als een van de meest moderne kunstopleidingen.

De startperiode in Weimar was veel traditioneler dan de meesten denken en niet zweverig, expressionistisch, utopisch, bijna pseudo-religieus. Pas na de verhuizing naar Dessau in 1925 werd de opleiding een moderne, avantgardistische, experimentele school. Deels gebeurde dat overigens onder leiding van onze Theo van Doesburg die al in 1921/1922 min of meer ongevraagd de opleiding omtoverde door zijn cursussen in functionele, constructivistische richting.

Het meest belangrijke van het Bauhaus was in mijn ogen het directe contact tussen studenten en docenten in hun zoektocht naar de kernelementen van beweging, kleur, vorm, materie en de droom van een nieuwe tijd en wereld.

Gropius wist daartoe internationale kopstukken aan het Bauhaus te verbinden zoals de Zwitsers Johannes Itten  en Paul Klee, de Rus Wassily Kandinsky, de Hongaar Laszlo Moholy Nagy, de Amerikaan Lionel Feininger, en de Duitser Oskar Schlemmer.

  

Op alle artistieke terreinen zoals beeldende kunst, architectuur, design, fotografie en typografie leverde deze opleiding toptalenten af. Hetzelfde geldt voor de voor die tijd uitermate vindingrijke combinatie van ambacht, kunst en marketing. Het eigen gebouw in Dessau, de zogenaamde Meisterhäuser voor de docenten, zijn niet voor niets toegevoegd aan het Werelderfgoed.

Wij mogen ons in Groningen gelukkig prijzen met de Academie Minerva sinds de 18de eeuw. Maar in alle eerlijkheid moeten we toegeven dat de veertien jaar van het bestaan van het Bauhaus tot in onze tijd een veel grotere impact heeft gehad. Dit instituut riep nog al wat verzet op in Weimar en Dessau en ook de twee latere directeuren, Hannes Meyer en Ludwig Mies van der Rohe konden na de verdrijving uit Dessau naar Berlijn de zaak nog maar een jaar prolongeren tot 1933.

Een deel van hun werk en dat van de ongeveer 1400 studenten is nog te zien tot 26 mei in Museum Boymans van Beuningen in Rotterdam.

De beroemde tekening bij het oprichtingsmanifest van Feininger, dat de sfeer van een Franse Kathedraal oproept, stond Gropius voor ogen toen hij de naam Bauhaus koos.

Karel, K.J.Hupperetz

--