De wereld van de filosofie en de wereld van Sofie


Je zou kunnen beweren dat sinds de publicatie in 1991 van het boek De wereld van Sofie van de Noor Jostein Gaarder de filosofie enorm in de lift zit. In Groningen ontstond al in de vroege jaren zestig, onder leiding van Bernard Delfgaauw, de Centrale Interfaculteit de voorloper van de huidige Faculteit der Wijsbegeerte. Sinds een paar jaar beschikken wij over een Denker des Vaderlands, over het tijdschrift Filosofie Magazine, we hebben een Nacht van de Filosofie en een Maand van de Filosofie. Er verschenen in de laatste decennia series boeken vanuit de filosofie en Lemniscaat gaf een studieboek Filosofie voor de eindexamens van havo/vwo uit (452 pag.).
Een van de pijlers voor dit succes was zonder twijfel het boek De wereld van Sofie (Houtekiet, 1994, 559 pag.), vertaald door een oud-collega van Letteren, Janke Klok. In 1994 was het boek al in 30 talen vertaald, in 2012 in 55 talen, met een recordomzet van zo'n 30 miljoen euro. Dat was best verbazingwekkend voor zo'n dikke pil en roman voor kinderen over de geschiedenis van de filosofie. Daarvoor had Gaarder met Het geheim van de kaarten al een filosofie-kinderboek gepubliceerd (1990), daarna volgden boeken als Door een spiegel, in raadselen en Hallo,is daar iemand in 1997. Verder verscheen er een cd, een tv-serie in 8 delen, een verfilming door Erik Gustavson (1999), destijds ook in Groningen te zien in het Filmhuis in de Poelestraat in december 2000. Het is een leesbaar, toegankelijk boek over de veertienjarige Sofie en de filosofieleraar Alberto Knox, met vreemde kaarten en gele enveloppen in de brievenbus. Een boek vol raadsels, maar ook met veel humor en beeldend verteld. Tegelijkertijd schetst Gaarder in chronologische volgorde een beeld van de filosofie vanaf de Grieken tot Freud en Sartre, waarbij hooguit de twintigste eeuw er wat bekaaid van af komt. Zo'n beetje halverwege blijkt de wereld van Sofie een cadeau te zijn voor de vijftienjarige Hilde. Het aardige van het boek is dat de fundamentele vragen van ieder kind, zoals wie ben ik, waar komt alles vandaan, de bekende waarom-vragen uitvoerig aan bod komen. Juist voor kinderen, die nog geen vaste meningen hebben, nog niet gebukt gaan onder taboes en conventies, die nog vol verwondering en nieuwsgierigheid onbevangen om zich heen kijken, is het een prima introductie in de filosofie.                
Maar ook als volwassene heb ik het boek toentertijd met veel plezier gelezen. Het was een mijlpaal in de populariteit van filosofie vanaf de jaren 90 en tevens de basis voor de Sofie-Foundation, waarmee Gaarder zich inzet voor het behoud van ons milieu. In ons land ontstond bij de Universiteit van Amsterdam het Centrum voor Kinderfilosofie, de IKON zond in 1994 de serie IK dacht bij mijzelf uit en recent schreef Iris van der Graaf het boek Is nergens ergens? (Nieuwezijds 2017,135 pag.). Voorlopig is er zeker nog lang geen einde aan de wereld van de kinderfilosofie. 

Karel Hupperetz



Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Een zomer in Haren - Jolien Berendsen-Prins

Een zomer in Haren... Als de windrichting goed is, hoor ik in onze zonovergoten tuin de kerkklok van de 12de eeuwse Nicolai- of Dorpskerk slaan. Terwijl ik de uitgebloeide rozen verwijder of uitbundig groeiende takken terugsnoei in onze lusthof, kijk ik af en toe op en kan ik tussen de struiken en bomen precies het haantje op de toren in de zon zien glinsteren. Omdat Haren op de Hondsrug tussen de Hunze en de Drentsche Aa ligt en er vroeger een klein haventje aanwezig was met het oog op het vervoer over deze waterwegen, is het niet verwonderlijk dat onze kerk  800 jaar geleden aan Sint Nicolaas was gewijd. Immers hij werd in heel Europa niet alleen beschouwd als de beschermheilige van kinderen en scholieren, maar ook van zeevarenden en ander scheepsvolk. Geen wonder dat Sinterklaas na aankomst in Haren graag de kinderen ontvangt in deze naar hem vernoemde kerk. Elke zaterdagmiddag galmt de klok om 16uur, als sein dat de zondagsrust nadert. Een kwartier voordat
Meer lezen

De zomer in het donker - Hans Boerema

De zomer in het donker Voor het eerst sinds het overlijden van zijn vader zocht hij zijn toevlucht in het huis van zijn ouders op het eiland. Onderweg naar het station slaagde hij er niet in zich van de waan te bevrijden dat hij door alle mensen in de wijde omtrek werd besproken alsof hij een ten onrechte vrijgesproken misdadiger was. In de bus keek hij naar de lucht die lichter blauw was dan het lichtblauw van blauwe ogen waarin zonlicht wordt weerkaatst. Op het dek van de boot volgde hij nauwgezet de bewegingen van het zeewater. ‘Golfslagen stromen achterstevoren neerwaarts over elkaar heen in het weids klotsende zwart-achtige blauw,’ concludeerde hij dromerig. Bij aankomst op het eiland, met de zee achter zich en het gras van de dijk onder zijn voeten, dacht hij aan Joy, het meisje dat hij had ontmoet na afloop van een kerkdienst. Zij had gehuild omdat haar broer meer met God bezig was dan zij. Sluipend bijna, liep hij over het schelpenpad door de achtertuin. Het zwarte m
Meer lezen

Mijn beeld van Groningen

  Je wordt, als je van buiten komt, nooit een echte Groninger, maar hooguit een inwoner van Groningen. In de loop van ruim 55 jaar heb ik mij uiteraard verdiept in boeken van kenners van onze stad zoals Dr. A.T. Schuitema Meijer, (denk aan Zo was Groningen 1919-1939  (1967, 55 pagina's met tal van foto's), of  Groningen vroeger en nu  (1969,109 pagina's), of een bundel als  Groningers op weg naar de moderne tijd  (1988, 144 pagina's )en dan heb ik het nog niet eens over de vele latere studies van auteurs als Frans Westra en Martin Hillenga. Ik kan heel erg genieten van de oude gravure Stadscaerte van Groeningen van Egbert Haubois, met een prachtige afbeelding in vogelvlucht van de Brede Merct en talrijke andere plekken in de stad van 1637. In de loop van die decennia heb ik heel veel ontdekt in Stad en Ommeland. Ik genoot van de talloze prachtige, oude kerken en van de restanten van de ooit zo talrijke kloosters als Aduard en Ter Apel, van de borgen als Fraeylema,
Meer lezen