Een ondoorzichtige tijd


Afgezien van mijn kinderjaren tijdens de Tweede Wereldoorlog zou ik geen tijd kunnen bedenken, die net zo bizar, bedreigend, beangstigend is als dit moment.
Ik zocht naar een beeld voor dit niet te vatten fenomeen en kwam uit bij de metafoor van het labyrint, juist vanwege het onoverzichtelijke en ondoorzichtige karakter. We kennen allemaal het oude Griekse verhaal van Koning Minos en zijn paleis in Knossos op Kreta, die de opdracht gaf een labyrint aan te leggen als gevangenis voor de Minotauros. Het was een constructie met talloze gangen en doodlopende plekken, waaruit niemand kon ontsnappen. Toch lukte het Theseus met hulp van de dochter van Minos, Ariadne, met behulp van de bekende draad, te vluchten. De poging van de maker van het labyrint, Daedalus, om met zijn zoon Icarus weg te komen, leek slechts aanvankelijk te slagen. Zoals we weten van het beroemde schilderij van Pieter Bruegel de Oude (rond 1595): De val van Icarus, smolten de wassen vleugels en stortte Icarus in zee. De schilder baseerde zich voor dit doek vooral op de Metamorfosen van Ovidius.
Sinds de Griekse oudheid heeft het labyrint, dat raadselachtige, onoverzichtelijke geheel, die doolhof, eindeloos veel navolging gekregen. Het mythisch, mythologisch verhaal vol raadsels en onduidelijkheden werd in de Romeinse tijd gebruikt in vloermozaïeken. In de latere, christelijke periodes, minstens vanaf de 15de/16de eeuw, komen we het labyrint tegen in kerken en kathedralen. Wat ooit begon als een ondoorzichtige warboel wordt dan een verbeelding van de pelgrimstocht van de mens, op weg naar bevrijding en verlossing. In het omvangrijke boekwerk van de beroemde architect Sebastiano Serlio Isette Libridell' architettura(1537), vindt men in boek IV een verwijzing naar het labyrint. Nog later, vanaf de baroktijd, verschuift het naar parken en tuinen, zoals wij bijvoorbeeld weten uit het labyrint in het landgoed De Braak in Eelde. In literatuur en beeldende kunst kom je eindeloos veel voorbeelden tegen van dit bekende fenomeen. Van Jorge Luis Borges tot aan Umberto Eco, altijd weer vindt men verwijzingen naar het labyrint.
Het Centre Pompidou wijdde in 2011 een grote tentoonstelling aan het labyrint. Vanaf de oude Comenius (1592-1670) met zijn werk het Labyrinth der wereld(1631) tot aan de studie van de Duitse auteur G.R.Hocke Die Welt als Labyrinth(2018) is de metafoor voor de kronkelweg als een model voor onze levensweg niet meer weg te denken.We zijn oude ankerpunten kwijtgeraakt, zijn stuurloos, hebben geen richting meer en het labyrint geldt dan als symbool voor onze levensloop, voor het raadselachtige bestaan. Wij bevinden ons op warrige wegen op doodlopende straten, staan voor ongrijpbare, onoplosbare problemen. We weten niet meer of nog niet waar we een rode draad zoals bij Ariadne kunnen vinden.Voorlopig blijven we nog een tijdlang in dat labyrint,minstens in de mentale zin van dwalen in ons hoofd.We hopen maar, dat we uit dit labyrint in onze tijd geraken en tot een nieuwe inschatting komen voor datgene, waar het echt op aan komt.

Karel Hupperetz


--

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Een zomer in Haren - Jolien Berendsen-Prins

Een zomer in Haren... Als de windrichting goed is, hoor ik in onze zonovergoten tuin de kerkklok van de 12de eeuwse Nicolai- of Dorpskerk slaan. Terwijl ik de uitgebloeide rozen verwijder of uitbundig groeiende takken terugsnoei in onze lusthof, kijk ik af en toe op en kan ik tussen de struiken en bomen precies het haantje op de toren in de zon zien glinsteren. Omdat Haren op de Hondsrug tussen de Hunze en de Drentsche Aa ligt en er vroeger een klein haventje aanwezig was met het oog op het vervoer over deze waterwegen, is het niet verwonderlijk dat onze kerk  800 jaar geleden aan Sint Nicolaas was gewijd. Immers hij werd in heel Europa niet alleen beschouwd als de beschermheilige van kinderen en scholieren, maar ook van zeevarenden en ander scheepsvolk. Geen wonder dat Sinterklaas na aankomst in Haren graag de kinderen ontvangt in deze naar hem vernoemde kerk. Elke zaterdagmiddag galmt de klok om 16uur, als sein dat de zondagsrust nadert. Een kwartier voordat
Meer lezen

De zomer in het donker - Hans Boerema

De zomer in het donker Voor het eerst sinds het overlijden van zijn vader zocht hij zijn toevlucht in het huis van zijn ouders op het eiland. Onderweg naar het station slaagde hij er niet in zich van de waan te bevrijden dat hij door alle mensen in de wijde omtrek werd besproken alsof hij een ten onrechte vrijgesproken misdadiger was. In de bus keek hij naar de lucht die lichter blauw was dan het lichtblauw van blauwe ogen waarin zonlicht wordt weerkaatst. Op het dek van de boot volgde hij nauwgezet de bewegingen van het zeewater. ‘Golfslagen stromen achterstevoren neerwaarts over elkaar heen in het weids klotsende zwart-achtige blauw,’ concludeerde hij dromerig. Bij aankomst op het eiland, met de zee achter zich en het gras van de dijk onder zijn voeten, dacht hij aan Joy, het meisje dat hij had ontmoet na afloop van een kerkdienst. Zij had gehuild omdat haar broer meer met God bezig was dan zij. Sluipend bijna, liep hij over het schelpenpad door de achtertuin. Het zwarte m
Meer lezen

Mijn beeld van Groningen

  Je wordt, als je van buiten komt, nooit een echte Groninger, maar hooguit een inwoner van Groningen. In de loop van ruim 55 jaar heb ik mij uiteraard verdiept in boeken van kenners van onze stad zoals Dr. A.T. Schuitema Meijer, (denk aan Zo was Groningen 1919-1939  (1967, 55 pagina's met tal van foto's), of  Groningen vroeger en nu  (1969,109 pagina's), of een bundel als  Groningers op weg naar de moderne tijd  (1988, 144 pagina's )en dan heb ik het nog niet eens over de vele latere studies van auteurs als Frans Westra en Martin Hillenga. Ik kan heel erg genieten van de oude gravure Stadscaerte van Groeningen van Egbert Haubois, met een prachtige afbeelding in vogelvlucht van de Brede Merct en talrijke andere plekken in de stad van 1637. In de loop van die decennia heb ik heel veel ontdekt in Stad en Ommeland. Ik genoot van de talloze prachtige, oude kerken en van de restanten van de ooit zo talrijke kloosters als Aduard en Ter Apel, van de borgen als Fraeylema,
Meer lezen