Tentoonstelling in Keulen 1912

 Het is soms spannend terug te kijken naar een belangrijke gebeurtenis in het verleden. In 1912 vond in Keulen een van de grootste exposities van groepen en eenlingen in de moderne kunst van die tijd plaats. 

Het was een moedig en internationaal evenement met zo'n 650 werken van schilders als Paul Cézanne, Pablo Picasso, Paul Gauguin, uiteraard van talrijke kunstenaars uit Duitsland van die periode en van eenlingen als de Noor Edvard Munch en onze Vincent van Gogh, die met 107 werken was vertegenwoordigd.
Na de tentoonstelling in 1905 in het Stedelijk Museum in Amsterdam ontstond met name hier de internationale doorbraak van Van Gogh, dankzij de rol van Jo van Gogh-Bonger, de weduwe van Vincents broer Theo. Over haar belangrijke rol is eindelijk recent het boek van Hans  Luyten, Alles voor Vincent, (Prometheus, 2020, 621 pagina's) verschenen.
 

De tentoonstelling in Keulen had in 1912 dezelfde allure als de latere Documenta in Kassel. Die expositie leidde ertoe, dat zich al in 1914 zo'n 164 werken van Van Gogh in het bezit van particulieren of openbare verzamelingen in Duitsland bevonden, terwijl Vincent tijdens zijn leven slechts eenmaal een werk had verkocht.

In 2012, 100 jaar later, vond er op basis van bewaard gebleven documenten en foto's een reconstructie van die tentoonstelling plaats in het Wallraff-Richartz-Museum in Keulen. De catalogus, Mission Moderne, die Jahrhundertschau des Sonderbundes, 560 pagina's (oorspronkelijke prijs 68€), was later alweer in de ramsj voor 19.95 te krijgen.

De tentoonstelling van 1912 is ook van fundamenteel belang voor de  verschuiving in de kunstwereld van Europa naar Amerika. Een jaar later, in 1913, vond onder andere in New York de Armory Show, International Exhibition of Modern Art plaats in de hallen van een kazerne, in 18 zalen met zo'n 1300 werken. Onder het werk bevond zich bijvoorbeeld Het Naakt, dat de trap afdaalt van Marcel Duchamp. De Armory-Show was in feite het eerste intensieve contact met Europese kunstenaars, met de bedoeling Amerika wakker te schudden. Hier vond met name de grote omslag plaats van het eeuwenlange Europese centrum in de kunst naar Amerika/New York. 

Zowel Keulen 1912, als New York 1913 markeerden het einde van de lange academische, conservatieve traditie van de kunst sinds de 19de eeuw en gaven een goed, intrigerend beeld van hetgeen er in Europa aan nieuwe ontwikkelingen te vinden was.
We weten verder dat er naast enthousiaste reacties van publiek en pers ook een flink aantal vernietigende recensies verschenen, zoals vrijwel altijd gebeurt als er echt iets onverwacht nieuws wordt onthuld.
 

Nog een laatste aanvulling tot slot. De Sonderbund Westdeutscher Kunstfreunde und Künstler was een paar jaar eerder, in 1909, opgericht in Düsseldorf. Door een aantal problemen en strubbelingen werd de jaarlijkse expositie in Düsseldorf in 1912 overgenomen door de stad Keulen. 

Karel Hupperetz

--

Reacties

Populaire posts van deze blog

Een zomer in Haren - Jolien Berendsen-Prins

De zomer in het donker - Hans Boerema

Gebarentaal, nu en toen